Từ Đội ca vũ thiếu nhi kháng chiến đến bức thư gửi Bác Hồ

Kỳ 1: “Em cười, Mỹ khóc”

Theo lời ông Võ Hoàng Khải – nguyên Uỷ viên Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Tây Ninh (cũ), cựu học sinh Trường Hoàng Lê Kha, lớp học sinh đầu tiên của trường là các em thiếu nhi Đội Ca vũ phục vụ cách mạng do ông Trương Đình Quang làm đội trưởng.

Sau 5 năm tiến hành cuộc chiến tranh phi nghĩa, bằng chiến dịch “tố cộng, diệt cộng”, Mỹ – ngụy đã gieo rắc tội ác khủng khiếp ở miền Nam Việt Nam và ngày càng dấn sâu hơn vào con đường phát xít hoá, giam cầm, đầu độc tù nhân, bắn giết bất cứ ai bị nghi là cộng sản hoặc theo cộng sản.

Tháng 01/1959, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 15 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa II được ban hành, cách mạng miền Nam nhanh chóng chuyển từ thế đấu tranh chính trị giữ gìn lực lượng sang thế tiến công, đẩy mạnh tiến công và tổng tiến công giành thắng lợi. Với phong trào Đồng khởi năm 1960 của quân dân miền Nam, đặc biệt là thắng lợi lớn của cuộc Đồng khởi Bến Tre và Đồng khởi Tua Hai – Tây Ninh, cuộc chiến tranh một phía trong tình thế phá sản, ngụy quyền Sài Gòn đứng trước nguy cơ sụp đổ, buộc đế quốc Mỹ phải triển khai thực hiện chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” ở miền Nam, lấy chương trình bình định, gom dân lập ấp chiến lược làm quốc sách.

Cựu học sinh Trường nội trú Hoàng Lê Kha chụp ảnh lưu niệm bức phù điêu trong khu lưu niệm. Ảnh: Đức An

Tại Tây Ninh, Mỹ – ngụy sử dụng tối đa các loại phương tiện chiến tranh hiện đại, chất độc hóa học, các loại máy bay, xe tăng, xe bọc thép, bom pháo cùng với lực lượng bộ binh của sư đoàn 5 quân chủ lực ngụy và quân ngụy địa phương ngày đêm càn quét đánh phá, gom tát dân, khoanh vùng lập ấp chiến lược trên khắp các huyện trong tỉnh. Đặc biệt, trong chiến dịch Trương Tấn Bửu “Tố cộng, diệt cộng” của Mỹ – Diệm, nhiều cán bộ đảng viên bị bắt, bị giết, tù đày, các gia đình cơ sở cũng bị khủng bố, tình cảnh vợ góa con côi, không nơi nương tựa, con em cán bộ, đảng viên, cơ sở phải đi ở đợ kiếm sống. Trước tình trạng đó, Tỉnh uỷ Tây Ninh nhận thấy cần phải tập hợp, nuôi dưỡng, đảm bảo an toàn và tổ chức cho các em học tập để tiếp nối truyền thống cách mạng của gia đình.

Đầu năm 1961, Tỉnh uỷ Tây Ninh tổ chức hội nghị mở rộng, đề ra nhiệm vụ cách mạng trong tình hình mới. Tại Hội nghị này, vấn đề tập hợp và nuôi dạy con em cán bộ, đảng viên, chiến sĩ đã hy sinh và những người đang tham gia kháng chiến đã được đưa ra thảo luận và đi đến quyết định: đối với các em còn người thân thì Tỉnh uỷ vận động người có điều kiện đưa các em về chăm sóc, nuôi dưỡng; với những em không được bà con, dòng họ nhận nuôi dưỡng, Tỉnh uỷ sẽ đưa ra căn cứ để tổ chức nuôi dạy cùng với con của các đồng chí đã hy sinh, tù đày, các đồng chí thoát ly công tác. Nhiệm vụ này Tỉnh uỷ giao cho Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ đảm nhiệm.

Thực hiện Nghị quyết của Tỉnh uỷ, lúc này Phó Ban trực Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ là đồng chí Phan Văn (Tư Văn, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh) quyết định rút các đồng chí Bảy Dũng (Võ Trí Dũng, nguyên Giám đốc Ty Thông tin Văn hoá), Bảy Cù, Ba Ngọc từ cơ sở về hình thành Tiểu ban tuyên truyền giáo dục, đồng thời cử cán bộ đến từng gia đình đón các em ra căn cứ. Các em được rèn dạy nếp sống tập thể, tính tự lập, tự quản để từng bước trưởng thành. Ban cũng đã rút đồng chí Trương Đình Quang (Tám Quang) từ Châu Thành về giao cho phụ trách, tổ chức dạy chữ, dạy ca múa… Trong cơ quan, ai biết bài ca nào dạy cho các em bài ca đó, đích thân đồng chí Tư Văn cũng tham gia dạy bài ca Kết đoàn, dạy điệu “Nông tác vũ”…  Dựa theo làn điệu “Ta thắng như chẻ tre, ta thắng như nước tràn… của nhạc sĩ Quách Vũ, đồng chí Bảy Dũng đặt lời bài ca vui “Em cười, Mỹ khóc”:

“Ai nói Mỹ giỏi Mỹ hay ? 

Em nói, Mỹ tên cướp ngày! 

Mỹ nó khóc hoài 

Em múa em cười, em ca…”.

Mặc đồng phục màu cỏ úa, đội mũ tai bèo, chân đi dép râu, ngang lưng thắt “xanh tuya” đeo võng, tăng che mưa, bình toong, lưng đeo ba lô như bộ đội, cứ chiều đến, các em thiếu nhi tập “hành quân” từ căn cứ ra ngoài ấp, cô bác thấy dễ thương đổ ra coi, có má cảm động không cầm được nước mắt: “Trời xui Phật khiến! Thời Mỹ Diệm hết tới nơi rồi! Con nít cũng đi kháng chiến!”. Sau đợt tập “hành quân”, đồng chí Tám Quang tổ chức một tối lửa trại liên hoan văn nghệ trong căn cứ, nhưng cô bác và các bạn thiếu nhi từ ngoài ấp nghe tin, đốt đuốc kéo vô xem rần rộ. Không những vật, cô bác còn cử đại biểu đến xin cho đội ra Sóc Lào biểu diễn hai đêm. Nội dung chương trình là các bài ca ngợi kháng chiến, cổ vũ sản xuất nuôi quân như bài “Nông thôn rực sáng” do đồng chí Bảy Dũng sáng tác.

Thiếu nhi, đoàn viên thanh niên tiêu biểu tỉnh Tây Ninh và thế hệ học sinh đầu tiên của Trường Hoàng Lê Kha (giai đoạn 1962-1975). Ảnh: Ngọc Bích

Tiểu ban tuyên truyền tổ chức mít-tinh chào mừng Uỷ ban Mặt trận Dân tộc Giải phóng vừa thành lập tại xã Đôn Thuận, các em thiếu nhi ra giúp vui bằng các tiết mục văn nghệ, được cô bác hoan nghênh nhiệt liệt. Lúc này, có ý kiến đề xuất với Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ, trong khi chờ đợi hình thành bộ máy, xây dựng trường lớp, nên đưa các em đi biểu diễn văn nghệ, tuyên truyền cho đường lối của Mặt trận, đồng thời truyền đạt các bài ca điệu vũ cho thiếu nhi các xã vùng giải phóng của huyện Trảng Bàng. Ý kiến này được Ban Thường vụ Tỉnh uỷ chuẩn y, ra quyết định thành lập “Đội Ca vũ Thiếu nhi Tây Ninh” do đồng chí Trương Đình Quang làm Trưởng đoàn. Đích thân đồng chí Tư Văn dẫn đoàn xuống chợ Suối Bà Tươi (Gò Dầu) – “cửa khẩu” ra vào giữa vùng ta và vùng địch, giao lưu hàng hóa, đầu mối giao liên… Nhân dịp này, Huyện uỷ Gò Dầu tổ chức mít-tinh tuyên truyền chủ trương chính sách của Mặt trận, vạch trần âm mưu của Mỹ – Diệm, sau đó là phần biểu diễn của đội. Đêm đầu vì không báo trước nên có khoảng vài trăm bà con ở gần đến dự, nhiều tiết mục được yêu cầu diễn lại, cô bác yêu cầu đội ở lại biểu diễn thêm buổi nữa. Tối hôm sau bà con từ quận lỵ Gò Dầu vô, từ Vên Vên, Bàu Đồn, Truông Mít xuống, có cô bác từ Chà Là, Bình Linh, ngoại ô Toà Thánh cũng xuống, dân ở các xã địch tạm chiếm cũng ra xem.

Từ Gò Dầu, Đội qua lộ 19 xuống Trảng Bàng phục vụ cô bác vùng sâu, phục vụ cho đấu tranh chính trị. Có lúc, Đội lại ngược qua lộ 19 xuống biểu diễn phục vụ ngay sát đồn Trâm Vàng. Chúng định kéo vô vây, nhưng đội đã rút về ấp Bàu Chèo, Lộc Khê… rồi sang Bến Cầu, Châu Thành tiếp tục biểu diễn.

Có Tết, Đội lên chùa Bà biểu diễn phục vụ bà con các tỉnh đi Hội xuân núi Bà. Qua biểu diễn văn nghệ của Đội, bà con cô bác hiểu kháng chiến hơn. Nghe các em hát những bài ca hồi kháng chiến 9 năm như “Lên ngàn”, “Tiểu đoàn 307”, “Nam bộ kháng chiến”, “Gặt mùa”… làm cô bác sống lại những hồi ức những ngày Cách mạng, kháng chiến hào hùng. Ngụy quyền biết, chúng huy động một tiểu đoàn bảo an tới bao vây núi, định bắt sống cả Đội, Tỉnh uỷ điều Tiểu đoàn 14 đến đánh địch giải vây, rước Đội xuống núi rút về Chà Là – Quy Thiện.

Đến năm 1962, do sự càn quét, đánh phá mang tính huỷ diệt của Mỹ – ngụy, Đội Ca vũ Thiếu nhi không thể tiếp tục duy trì hoạt động. Từ nhận định cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước sẽ còn lâu dài, nên yêu cầu cần phải có một đội ngũ cán bộ hậu bị có đủ trình độ, được đào tạo vừa hồng, vừa chuyên để kế tục sự nghiệp cách mạng. Từ đó, Tỉnh uỷ đề xuất lên Khu uỷ miền Đông Nam Bộ cho phép tỉnh được thành lập một ngôi trường dạy văn hoá cho con em cán bộ, đảng viên, trước hết là để nuôi dạy các em có thành tích tốt trong Đội Ca vũ Thiếu nhi Tây Ninh. Đề xuất của Tỉnh uỷ được Khu uỷ chấp thuận.