Tạo việc làm cho người cao tuổi – hướng đi mới trong bối cảnh già hóa dân số nhanh

Thưa ông, xin ông cho biết thực trạng việc làm của người cao tuổi ở Việt Nam như thế nào và họ đang gặp phải những khó khăn gì khi tham gia thị trường lao động?

Ông Vũ Trọng Bình: NCT chiếm tỷ trọng đáng kể trong cơ cấu dân số nước ta và là một trong những nhóm người dễ tổn thương trong xã hội, cần được bảo vệ và chăm sóc sức khỏe toàn diện. Là một nước có thu nhập trung bình thấp nhưng Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ rất nhanh, nằm trong số 10 nước có tốc độ già hóa nhanh nhất trên thế giới (nước ta đã bước vào giai đoạn “già hoá dân số” ngay từ năm 2011 với tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên là 10,1% và người từ 65 tuổi trở lên là 7,2%, sớm hơn 6 năm so với dự báo của Tổng cục Thống kê là năm 2017). Theo báo cáo của Cục Thống kê, năm 2024, số lượng người già từ 60 tuổi trở lên là 14,2 triệu người (theo Đề án 06 của Chính phủ, hiện nay, có 16,1 triệu người cao tuổi), tăng 2,8 triệu người so với năm 2019 và tăng 4,7 triệu người so với năm 2014. Dự báo đến năm 2030, số người từ 60 tuổi trở lên sẽ xấp xỉ 18 triệu người, tăng gần 4 triệu người so với năm 2024.

Nhìn chung, người lao động cao tuổi tại Việt Nam đang phải đối mặt với những khó khăn nhất định khi tham gia thị trường lao động. Đó là, lao động cao tuổi thường có rất ít lựa chọn việc làm, công việc chủ yếu là những việc giản đơn như: bảo vệ, giúp việc gia đình, chăm sóc người già… do sức khỏe giảm sút cũng như hạn chế về kiến thức, kỹ năng, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số, cách mạng công nghiệp 4.0.

Mặt khác, thiếu các chính sách hỗ trợ riêng cho lao động là NCT; các chính sách hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng lao động là NCT còn hạn chế và chưa thực sự hiệu quả. Đặc biệt, một bộ phận NCT chưa chủ động trong việc tìm hiểu, tiếp cận các thông tin việc làm, nghề nghiệp phù hợp.

Đảng, Nhà nước hiện có những chính sách cụ thể nào nhằm hỗ trợ, tạo việc làm hoặc khuyến khích sử dụng lao động cao tuổi, thưa ông?

Ông Vũ Trọng Bình: Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm hỗ trợ tạo việc làm và khuyến khích sử dụng lao động cao tuổi. Cụ thể:

– Điều 37 Hiến pháp năm 2013 quy định “Người cao tuổi được Nhà nước, gia đình và xã hội tôn trọng, chăm sóc và phát huy vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.

– Bộ luật Lao động năm 2019: Dành riêng mục 2 chương XI quy định về lao động cao tuổi bao gồm những quy định về khuyến khích sử dụng người lao động cao tuổi, bảo vệ người lao động cao tuổi…

Ông Vũ Trọng Bình, Cục trưởng Cục Việc làm

– Luật Người cao tuổi năm 2009: Điểm đ khoản 1 Điều 3 về tạo điều kiện làm việc phù hợp với sức khoẻ, nghề nghiệp và các điều kiện khác để phát huy vai trò NCT và Khoản 5 Điều 23 quy định trách nhiệm của nhà nước, xã hội và gia đình tạo điều kiện để người cao tuổi phát huy trí tuệ kinh nghiệm quý và phẩm chất tốt đẹp trong hoạt động Phát triển kinh tế, giảm nghèo, làm giàu hợp pháp.

Đặc biệt, vừa qua Quốc hội đã thông qua Luật Việc làm năm 2025 (có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2026), bên cạnh việc kế thừa các quy định của Luật Việc làm năm 2013 về các chính sách hỗ trợ tạo việc làm cho người lao động (trong đó có lao động cao tuổi) như: tín dụng chính sách cho vay giải quyết việc làm, chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, việc làm cho người lao động ở khu vực nông thôn, chính sách việc làm công, lần đầu tiên trong Luật đã quy định riêng chính sách hỗ trợ việc làm cho lao động là NCT.

Về các chính sách pháp luật liên quan việc làm của lao động cao tuổi, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 383/QĐ-TTg ngày 21/02/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia về NCT đến năm 2035, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó nhấn mạnh việc trợ giúp giáo dục nghề nghiệp, tạo việc làm và hỗ trợ sinh kế, nhà ở cho NCT. Trên cơ sở đó, hiện nay, các Bộ, ngành, địa phương đang triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp nhằm khuyến khích, thu hút lao động NCT tham gia thị trường lao động…

Vậy, Cục Việc làm có những đề xuất gì để bổ sung hoặc điều chỉnh chính sách nhằm thích ứng xu hướng già hoá dân số, thưa ông?

Ông Vũ Trọng Bình: Già hóa dân số có tác động tích cực lẫn tiêu cực đến sự phát triển kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia và phụ thuộc vào quan điểm, chính sách và tình hình đặc điểm nội tại của từng quốc gia đó. Chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước ta luôn nhấn mạnh trên khía cạnh tích cực của vấn đề “già hóa dân số” tạo ra các cơ hội phát triển “Kinh tế bạc” cũng như tận dụng kinh nghiệm, năng lực của lao động NCT trong tham gia phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, “già hóa dân số” cũng làm cơ cấu dân số trong độ tuổi lao động giảm đi, cơ cấu nghề nghiệp sẽ thay đổi, gánh nặng kinh tế cho người lao động trẻ cũng cao hơn…