Cá linh non theo con nước đổ về, xuất hiện trong những chiếc vó, mẻ lưới của nông dân và nhanh chóng có mặt trên các sạp chợ. Đó cũng là lúc cả vùng quê rộn ràng hơn, từ đồng ruộng cho đến chợ quê ánh đèn điện sáng rực suốt đêm chờ đón chở cá về.
Dân miền Tây Nam bộ vốn đã quen với hình ảnh mùa nước nổi gắn liền với cá linh. Ở Tây Ninh, dù không phải vùng đầu nguồn như An Giang hay Đồng Tháp, nhưng mỗi khi nước dâng, cá linh non cũng theo con nước về đồng. Những con cá chỉ nhỏ bằng đầu đũa, trong suốt, bụng chứa lớp mỡ béo ngậy, được gọi là cá linh non hay cá linh sữa.
Ông Võ Văn Khỏe, nông dân đầu nguồn xã Mộc Hóa (xã Tân Thành, Tân Lập và thị trấn Bình Phong Thạnh, Long An cũ) nay là Tây Ninh, hào hứng kể: “Cá linh đầu mùa nước nổi với chất thịt ngọt, mềm, vì vậy những món ngon từ cá linh béo ngậy sẽ làm cho ai ăn một lần cũng nhớ mãi. Con nước càng dâng cao thì cá linh càng về nhiều, bà con mình càng có cái để làm ăn”.
Khoảng từ những năm 2010 trở về trước, cá linh xuất hiện dày đặc. Người dân chỉ cần dùng vợt lớn xúc ngược dòng nước cũng đủ cho bữa cơm gia đình. Bây giờ, số lượng cá linh không còn như nhiều như thế, nhưng giá trị của nó lại càng được nâng cao vì đã trở thành đặc sản mà ai cũng mong chờ.
Một buổi sáng ở chợ Tân Hưng (huyện Tân Hưng), không khí đông vui hơn ngày thường. Tại khu bán cá, sạp của chị Dương Thị Gái luôn tấp nập người ghé mua. Từng rổ cá linh non óng ánh, thân trong veo, xếp gọn gàng trên bàn.
Cánh đồng lúa vừa thu hoạch nước lũ tràn về ngập gần 1 mét là điều kiện để dân giăng lưới bắt cá. Ảnh: Thiên Long
“Năm nay, cá linh xuất hiện sớm hơn khoảng hai tuần so với năm ngoái. Nhưng cá vẫn còn nhỏ, chỉ bằng đầu đũa cơm. Mỗi ngày tôi được thương lái giao chừng 20–30kg thôi, không nhiều như trước. Lúc đầu vụ, cá linh non đã móc hầu, lấy ruột có giá 250.000 đồng/kg. Giờ thì hạ còn khoảng 130.000–140.000 đồng/kg”, chị Gái vừa bán vừa chia sẻ.
Không chỉ có cá linh, các loại sản vật mùa nước nổi khác cũng góp phần làm phong phú thêm cho chợ quê. Bông điên điển vàng tươi được bán với giá 50.000–60.000 đồng/kg. Bông súng tím hồng, từng cuộn chừng 5.000–6.000 đồng. Có cả hẹ nước, rau muống đồng, những loại rau ăn kèm với cá linh, tạo nên bữa cơm dân dã mà trọn vẹn hương vị mùa lũ.
Với người dân Tây Ninh, cá linh không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là ký ức, hương vị gắn liền với tuổi thơ. Cá linh non đầu mùa xương mềm, bụng béo nên được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn.
Người dân xã Mộc Hóa (Tây Ninh) thăm lưới giữa bốn bề mênh mông nước lũ. Ảnh: Thiên Long
Trong bữa cơm gia đình, canh chua cá linh nấu với bông điên điển hay bông súng là món quen thuộc, vừa chua ngọt hài hòa, vừa chan chứa hương đồng gió nội. Cá linh còn được tẩm bột chiên giòn, kho mắm, kho lạc, ăn kèm với rau sống đồng quê. Vị béo ngậy, thơm ngọt của cá hòa cùng mùi thơm mộc mạc của rau khiến bất kỳ ai từng thưởng thức đều khó quên.
Ông Khỏe bật mí: “Ngày trước, khi cá linh nhiều, mỗi lần kéo vó là cả nhà có một nồi cá kho ăn cả tuần. Cá linh kho cùng trái xoài non hay trái me non, thêm chút ớt tươi, cay cay chua chua, ăn với cơm nóng là ngon hết biết”.
Niềm vui mùa mưu sinh
Chiều tà, ngồi dưới tán cây cao, bóng mát nghe dân đánh bắt kể chuyện đặc sản cá linh, người nghe cũng cảm thấy yêu thêm thiên nhiên, cánh đồng, dòng kênh nơi đầu nguồn xã biên giới. Theo họ, ngoài cá linh non, mùa nước nổi còn mang về nhiều loại cá khác như cá chốt, cá lăng, cá dảnh, cá mè. Bà con tranh thủ giăng lưới, thả câu, vừa để cải thiện bữa ăn, vừa có thêm nguồn thu nhập đôi lúc còn “khủng” hơn bao nghề khác.
Hàng trăm người dân bám cánh đồng nước ngập mênh mông để đánh bắt cá linh non. Ảnh: Thiên Long.
Ông Nguyễn Văn Tài, một nông dân ở Hưng Điền (Tây Ninh), nở nụ cười tươi: “Mỗi ngày đi lưới cá linh cũng kiếm được 5-7 ký với giá hiện tại tốt rồi, đem bán được thêm tiền lo sinh hoạt. Năm nào trúng mùa thì coi như bà con cũng nhẹ gánh. Chỉ vào vụ đánh bắt đúng một tuần mà tui đủ tiền mua quần áo, tập vở, xe đạp cho 2 đứa con chuẩn bị ngày tựu trường”.
Những chiếc ghe nhỏ, những vó lưới cắm ven sông trở thành hình ảnh quen thuộc khi mùa lũ về. Đêm xuống, dọc theo những con rạch, ánh đèn pin, đèn pha lại sáng rực, tiếng người gọi nhau í ới khi bắt được cá. Niềm vui ấy làm dịu đi nỗi vất vả của người dân sau những ngày dầm mưa, dãi nắng.
Dù số lượng cá linh ngày nay không còn nhiều như trước, nhưng với người dân Tây Ninh, nó vẫn là một phần ký ức, một phần hồn quê. Mỗi mùa nước nổi, người dân lại mong ngóng, hy vọng con nước mang về cho họ nguồn thực phẩm tươi ngon và cũng là món quà tặng cho anh em, con cháu từ nơi xa trở về.
Nông dân đầu nguồn xã Hưng Điền (Tây Ninh) vui mừng khi thu mẻ lưới đầu gần 2 ký cá linh non. Ảnh: T.L.
Theo anh Nguyễn Thanh Tiền (ngụ xã Vĩnh Châu), vào mùa khô, gia đình anh canh tác 1ha lúa, mùa nước làm nghề cá để kiếm thêm thu nhập, cải thiện đáng kể đời sống. Hơn một tuần qua, anh chuẩn bị ngư cụ, bơi xuồng men theo các cánh đồng lúa sau thu hoạch lúa Hè Thu 2025 để đặt dớn đón cá.
Năm nay, dù mùa nước đã về nhưng còn ở mức thấp, lượng cá cũng giảm đáng kể. “Tôi xuống dớn khoảng tuần lễ nay để đánh bắt, mỗi ngày thu hoạch được 10kg cá các loại, bán trung bình 500.000 đồng. Trong khi đó, mấy năm trước bắt được nhiều hơn, thu nhập từ gần 1.000.000 đồng, có bữa “trúng” kiếm được gấp đôi số tiền đó” – anh Tiền nói.
Anh Trần Nhật Khánh (ngụ xã Vĩnh Châu) có hơn chục năm thu mua cá đồng mùa nước nổi cho biết: “Vào thời điểm này, những năm trước, cá nhiều, trung bình mỗi ngày thu mua khoảng 1 tấn cá đồng, sau đó đem bán ở các tỉnh lân cận. Năm nay, cá đánh bắt ít hơn mùa trước nên mỗi ngày thu mua khoảng 150-200kg, không những sản lượng ít mà chủng loại cũng không phong phú, chủ yếu là cá lóc, chốt, cá lăng, cá linh. Do lượng cá đồng giảm, giá cũng tăng từ 10-20 ngàn đồng/kg, tùy từng loại”.
Lượng cá tự nhiên ít nên những hộ dân sống bằng nghề đánh bắt thủy sản mùa nước nổi ở các địa phương đầu nguồn vùng Đồng Tháp Mười của tỉnh Tây Ninh ra kênh rạch muộn nhưng tới hừng sáng mới quay về. Dạo quanh một số chợ ở xã Tân Hưng, Vĩnh Hưng, phường Kiến Tường và chợ đầu mối phường Long An, lượng cá đồng, cá linh về giảm nhiều như những năm trước.
Giữ lại hồn quê qua từng mùa nước nổi
Theo các tiểu thương, năm nay, cá đồng ra chợ rất ít, chỉ có một số loại như chốt, lóc, trê, dảnh trắng, rô, linh,… nên giá bán cũng ở mức cao. Hiện giá cá lóc, cá trê từ 80.000-140.000 đồng/kg, tùy loại; cá chốt, cá lăng từ 50.000-80.000 đồng/kg; cá dảnh trắng từ 30.000-50.000 đồng/kg; các linh từ 100.000-120.000 đồng/kg.
Chị Nguyễn Thị Thu Huyền (39 tuổi, tiểu thương ở chợ Kiến Tường, Tây Ninh) thông tin, khách đi chợ ai cũng hỏi cá linh đầu mùa. Nhiều người xa quê về, cứ mua bằng được vài ký để nấu canh chua. Cá linh không chỉ để ăn mà còn gợi nhớ mùa nước nổi của tuổi thơ.
“Mỗi lần về huyện đầu nguồn Tân Hưng, Long An cũ, nay là xã Hưng Điền (Tây Ninh), chúng tôi được mời bữa cơm canh chua bông điển điển với cá linh, hương vị ngọt ngào chua chua, đầy vị ngọt ăn mãi mà vẫn thèm” anh Nguyễn Thành Danh, doanh nghiệp TP HCM nhớ lại.
Trước khi vào vụ đánh bắt, chính quyền cấp xã cũng khuyến cáo người dân khai thác cá linh bằng phương pháp truyền thống, hạn chế sử dụng ngư cụ tận diệt. Đây không chỉ là cách bảo vệ nguồn lợi thủy sản lâu dài mà còn là cách giữ cho mùa cá linh mãi tồn tại cùng với mảnh đất vùng đầu nguồn tỉnh này.
Mùa cá linh ở Tây Ninh không chỉ đơn thuần là chuyện mưu sinh của người nông dân hay sức mua của tiểu thương mà còn là nét văn hóa đặc trưng của miền quê sông nước. Từ đồng ruộng đến chợ quê, từ nồi canh chua đến giỏ rau đồng, tất cả đều góp phần làm nên bản sắc riêng của mùa nước nổi.
Dù nay cá linh không còn dồi dào như mấy năm về trước, nhưng sự rộn ràng mỗi khi con nước mang cá linh về vẫn đủ làm ấm lòng người dân Tây Ninh. Nó nhắc nhớ rằng, thiên nhiên vẫn đang gửi gắm cho con người những món quà quý giá, để họ biết trân trọng, gìn giữ và sống hài hòa cùng con nước.
Cá linh đặc sản thành thương hiệu miền Tây khi nước đầu nguồn bắt đầu đổ về, cuộc sống bao gia đình khấm khá do thiên nhiên ban tặng nông dân mảnh đất này.
