Đình không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là “trái tim” tín ngưỡng của cộng đồng. Trải qua bao thăng trầm, nhiều ngôi đình vẫn đứng vững như những chứng nhân cho từng giai đoạn lịch sử. Tuy nhiên, dưới sự bào mòn của thời gian, không ít ngôi đình đã xuống cấp nghiêm trọng, không còn đủ điều kiện để đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của người dân. Việc trùng tu, tôn tạo lại đình không chỉ là trách nhiệm bảo tồn di sản mà còn là hành động thiết thực để gìn giữ không gian sinh hoạt văn hóa truyền thống. Và đình Thanh Phước (phường Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh) được trùng tu nguyên mẫu, không chỉ góp phần bảo tồn giá trị văn hóa mà còn đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của người dân nơi đây.
Đình Thanh Phước là nơi thờ phụng ông Đặng Văn Châu và những bậc tiền hiền. Ông là lãnh binh triều Nguyễn, có công khai khẩn vùng đất Gò Dầu và chiêu mộ nghĩa quân chống Pháp.
Năm 1862, khi thực dân Pháp buộc triều đình Huế ký hòa ước nhường 3 tỉnh miền Đông Nam Kỳ cho Pháp, lãnh binh Đặng Văn Châu không phục, cùng nghĩa quân tiếp tục hoạt động chống Pháp. Ông lập căn cứ ở xóm Xoài Đồn, gây cho quân Pháp nhiều tổn thất.
Trong trận chiến, ông bị giặc Pháp bắt và đày đi Côn Đảo. Khi được trả tự do, ông trở lại địa phương, tiếp tục cùng nghĩa quân khai khẩn đất đai, tích trữ lương thực, chống Pháp lâu dài. Trong một trận đánh, ông bị giặc bắt và sát hại tại Xoài Đồn. Nhớ ơn công lao của ông, dân làng lập đình bên bờ sông Vàm Cỏ Đông, gần nơi ông hy sinh để thờ phụng.
Thành hoàng bổn cảnh Đặng Văn Châu được trang trọng thờ ở gian chính đình Thanh Phước
Ông Nguyễn Văn Minh, Trưởng ban Quý tế đình Thanh Phước, cho biết: “Trước kia, ngôi đình này nằm cặp bờ sông Vàm Cỏ Đông. Do thủy triều lên xuống, người dân gặp khó khăn trong việc thờ cúng nên chọn một gò cao, xây dựng ngôi đình mới”.
Đình Thanh Phước được xây dựng từ năm 1897 và trở thành một trong những ngôi đình có quy mô lớn trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. Diện tích đình được khoanh vùng bảo vệ gần 4.000m2, diện tích xây dựng 871m2 theo kiến trúc hình chữ tam, mặt chính quay về hướng sông Vàm Cỏ Đông.
Xung quanh cơ sở thờ tự này có nhiều cây dầu cổ thụ rợp bóng mát quanh năm. Phía trước chính đình là võ ca – nơi diễn tuồng phục vụ Lễ hội Kỳ yên hằng năm. Gian chính đình được xây dựng khá bề thế. Ngoài ra, còn có gian hậu đình và các ngôi miếu nhỏ thờ Thần Nông, Thần Bạch mã, bà Chúa xứ, chiến sĩ trận vong.
Ngày 11/8/2004, đình Thanh Phước được UBND tỉnh Tây Ninh công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh. Hằng năm, từ ngày 16 – 18/2 Âm lịch, nơi đây tổ chức lễ Kỳ yên tưởng nhớ Thành hoàng bổn cảnh. Ông Nguyễn Văn Minh cho biết thêm: “Người dân Gò Dầu rất tôn thờ Thành hoàng bổn cảnh. Khi gặp khó khăn trong cuộc sống, nhiều người đến xin thần hộ độ”.
Người dân thắp hương cúng Thành hoàng bổn cảnh Đặng Văn Châu tại lễ Kỳ yên
Mặc dù được chính quyền địa phương quan tâm sửa chữa nhiều lần nhưng trải qua hơn 100 năm, đình bị xuống cấp nghiêm trọng. Năm 2023, đình Thanh Phước được nhiều tổ chức, cá nhân đóng góp kinh phí, hỗ trợ vật chất trùng tu, tôn tạo.
Thay mặt Ban Chỉ đạo Dự án xây dựng đình Thanh Phước, Giáo sư, Tiến sĩ Trình Quang Phú – Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Phương Đông, nhớ lại: “Lúc đầu, dự tính chỉ trùng tu, tôn tạo nhưng khi kiểm tra thấy toàn bộ ngôi đình bị mục, tường và trần bị xuống cấp trầm trọng nên đơn vị quyết định tôn tạo mới 100%, chỉ sử dụng lại một phần gỗ của mái đình”. Sau 6 tháng khẩn trương thi công, đình Thanh Phước được dựng lại nguyên mẫu với chất liệu cao cấp. Toàn bộ kinh phí xây dựng đình Thanh Phước lần này hoàn toàn xã hội hóa.
Vào những dịp lễ Kỳ yên, đình Thanh Phước tổ chức hát bội để phục vụ người dân
Công trình được hoàn thành không chỉ đứng vững trước thử thách của thời gian với vẻ đẹp uy nghiêm vốn có mà còn tiếp tục là điểm tựa tâm linh vững chắc nơi người dân thực hiện các nghi thức tín ngưỡng dân gian truyền thống. Đây chính là minh chứng cho sự gắn kết giữa quá khứ và hiện tại, giúp các giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần của cha ông sẽ được trao truyền một cách trọn vẹn cho thế hệ mai sau./.
Đại Dương
