Cố Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên (1918 – 2023) sinh ra tại Chợ Lớn (TP.HCM) trong một gia đình Công giáo đại tri thức nổi danh và giàu có.
Bố của bà là cụ Thái Văn Lân, một trong những kỹ sư điện đầu tiên của Việt Nam tốt nghiệp tại Pháp. Làm việc ở công ty điện lực Đông Pháp, có quốc tịch Pháp, cụ Lân tiếp thu nền giáo dục văn minh phương Tây và cũng giáo dục con theo hướng này. Cụ Lân khuyến khích các con đọc sách, chơi đàn, vẽ… phát triển toàn diện. Lên 4 tuổi, nghệ sĩ Thái Thị Liên đã được học đàn piano.
Anh trai của Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên là luật sư Thái Văn Lung, hoạt động cách mạng, hy sinh năm 1946 và tên ông được đặt cho một con đường giữa trung tâm TP.HCM. Chị gái của bà là nghệ sĩ Thái Thị Lang, nhà soạn nhạc nữ đầu tiên của Việt Nam, nghệ sĩ piano Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp Nhạc viện Paris và từng lưu diễn khắp thế giới.
Năm 11 tuổi, bà Thái Thị Liên đã học đàn chuyên nghiệp khi theo học trường Trung học nữ sinh Pháp. Năm 16 tuổi, bà đã có buổi biểu diễn ra mắt công chúng tại tại tòa thị chính Sài Gòn.
Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên sang Pháp du học năm 1946 và lấy chồng là nhà cách mạng Trần Ngọc Danh, lúc đó là Trưởng phái đoàn đại diện của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (em ruột Tổng Bí thư Trần Phú). Sau đó, bà về nước cùng với chồng, ở chiến khu Việt Bắc, tích cực tham gia cách mạng. Hai người con là Trần Thu Hà và Trần Thanh Bình lần lượt ra đời trong chiến tranh, với nhiều vất vả và gian khó.
Sau khi nhà cách mạng Trần Ngọc Danh qua đời một thời gian, bà lấy nhạc sĩ – nhà thơ nổi tiếng Đặng Đình Hưng và sinh ra Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn. Trong những năm kháng chiến và thời bao cấp, vượt qua muôn ngàn khó khăn, nghệ sĩ Thái Thị Liên đã một mình nuôi dạy 4 người con (có một con riêng của chồng) đều thành đạt, trở thành những trí thức, nghệ sĩ tiêu biểu.
Năm 1955, bà cùng với những nghệ sĩ Tạ Phước, Lê Yên, Tô Vũ, Vũ Tuấn Đức, Doãn Mẫn, Lều Thọ Hợp… sáng lập Trường Âm nhạc Việt Nam (hiện tại là Học viện Âm nhạc Quốc gia). Người phụ nữ nhỏ bé nhưng quật cường đã đào tạo nên nhiều thế hệ nghệ sĩ, nhạc sĩ nổi tiếng của nền âm nhạc Việt Nam. Bà luôn được họ nhắc tới như một tấm gương về sự bền bỉ, quyết đoán, về tình yêu và sự nhiệt huyết với học trò.
Những ngày bom đạn khốc liệt dội xuống Thủ đô, trường phải đi sơ tán nhiều nơi, nghệ sĩ Thái Thị Liên khi ấy vừa nuôi con, vừa quán xuyến mọi công việc của khoa piano. Bà đào hầm, dạy đàn trong những lớp học nửa chìm dưới lòng đất, rồi đạp xe hàng chục cây về Hà Nội mua thực phẩm lo cho cuộc sống…
Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên dành cho các con tình yêu thương và sự quan tâm, truyền lại cho họ niềm say mê lớn lao dành cho âm nhạc. Tình yêu của bà đã nuôi dưỡng nên những người con nổi tiếng: Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn – nghệ sĩ châu Á đầu tiên đoạt giải Nhất Concours Chopin, Nghệ sĩ Nhân dân Trần Thu Hà – nguyên Hiệu trưởng Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Nghệ sĩ Đặng Hồng Quang (con riêng của người chồng Đặng Đình Hưng) cũng được bà nuôi dưỡng, để rồi sau đó trở thành Chủ nhiệm Khoa Piano Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh.
Chia sẻ trên một tờ báo, Nghệ sĩ Nhân dân Đặng Thái Sơn từng bày tỏ: “Mẹ tôi cũng là người rất thích nhạc Chopin, khi còn đi sơ tán trong những đêm yên tĩnh, trong bóng tối, mẹ tôi chơi đàn dưới ngọn đèn dầu, tôi nghe và yêu thích từ đấy. Cho đến Concour Chopin năm 1970, mẹ tôi mới được mời làm khách tham dự, nhờ chuyến đi ấy của mẹ mà tôi mới có sách, có đĩa để học…”.
Những năm tháng bước vào tuổi thất thập, Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên vẫn cho thấy sự mẫn tiệp của mình khi đi cùng hỗ trợ con trai Đặng Thái Sơn tiếp tục sự nghiệp âm nhạc khắp thế giới. Bà làm đủ công việc hỗ trợ cho con như thư ký, đánh máy, tốc ký, cơm nước, nội trợ. Bà duy trì thói quen chơi đàn hai tiếng mỗi ngày. Khi trở lại Việt Nam sinh sống ở tuổi gần 100, bà vẫn không ngại nhận dạy học sinh nhỏ tuổi tại nhà
Tháng 1/2023, Nghệ sĩ Nhân dân Thái Thị Liên qua đời tại nhà riêng ở Hà Nội, hưởng thọ 106 tuổi.
