Nhờ có kênh đào này, một vùng đất hoang hóa chỉ sản xuất 1 vụ lúa/năm đã nâng lên 2-3 vụ ổn định, sản lượng đạt 5-6 triệu tấn/năm, chiếm 1/4 sản lượng lúa toàn ĐBSCL, góp phần quan trọng vào an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu gạo.
PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, nhận định: “Kênh Vĩnh Tế thực sự là kênh mẹ của hệ thống thủy lợi vùng Tứ giác Long Xuyên. Công trình này đã xoay chuyển hoàn toàn phương thức canh tác, biến vùng đất hoang hóa thành vựa lúa lớn của ĐBSCL”.
Từ năm 1988, kênh Vĩnh Tế được kết nối với hệ thống kênh T4, T5, T6 và nhiều nhánh khác, đưa nước ngọt tưới tiêu cho hơn 144.000ha đất nông nghiệp. Nhờ đó, Tứ giác Long Xuyên từ vùng đất hoang hóa chỉ sản xuất 1 vụ/năm đã nâng lên 2-3 vụ ổn định, sản lượng đạt 5-6 triệu tấn/năm, chiếm 1/4 sản lượng lúa toàn ĐBSCL, góp phần quan trọng vào an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu gạo.
Để khai thác hiệu quả, nhiều năm qua, An Giang liên tục nạo vét, nâng cấp lòng kênh, đồng thời xây dựng các công trình thủy lợi phụ trợ. Nổi bật là hồ chứa Tha La, Trà Sư, gắn trực tiếp với dòng kênh, điều tiết nguồn nước phục vụ trên 30.000ha đất sản xuất. Những công trình này giúp giảm hạn hán, ngăn mặn và chủ động ứng phó biến đổi khí hậu.
Chia sẻ trên báo Nông nghiệp và Môi trường, ông Lương Huy Khanh, Phó Chi Cục trưởng Chi cục Thủy lợi An Giang, nhấn mạnh: “Không thể coi nước mặn hay lũ lụt chỉ là hiểm họa. Thủy lợi hiện đại phải quản lý tổng hợp, tận dụng nước ngọt, nước lợ, nước mặn cho nông nghiệp hiệu quả. Đó là tư duy thuận thiên”.
Dù giữ vai trò huyết mạch, hệ thống thủy lợi Tứ giác Long Xuyên đang đối mặt nhiều nguy cơ: sạt lở, bồi lắng lòng kênh, xâm nhập mặn từ biển Tây, tác động từ thủy điện thượng nguồn Mekong, cùng sụt lún đất và biến đổi khí hậu.
Các chuyên gia cho rằng cần ứng dụng đồng bộ giải pháp công nghệ cao: hệ thống quan trắc, cảnh báo mặn – ngọt theo thời gian thực, thiết kế kênh sinh thái, kết hợp thủy lợi với giao thông thủy để vừa phục vụ sản xuất, vừa phát triển logistics nông nghiệp.
Ông Hồ Văn Mừng, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, khẳng định: “Để phát huy giá trị bền vững, cần chiến lược dài hạn kết hợp khoa học – công nghệ và quản trị nguồn nước. Nếu khai thác hợp lý, kênh Vĩnh Tế sẽ không chỉ nuôi dưỡng hàng triệu nông dân mà còn góp phần giữ vững an ninh lương thực quốc gia, mở ra cơ hội phát triển nông nghiệp xanh, hiện đại”.
Song song đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định Tứ giác Long Xuyên là vùng trọng điểm của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Dự kiến đến năm 2030, khoảng 300.000ha lúa chất lượng cao sẽ triển khai tại đây – nơi kênh Vĩnh Tế tiếp tục giữ vai trò trung tâm, dẫn dắt quá trình kiến tạo nền nông nghiệp bền vững và hiện đại.
