SKĐS – Theo ghi nhận khoảng 90% số người trên 50 tuổi có thể mang virus gây bệnh Zona do hệ miễn dịch không còn đủ mạnh để kiểm soát virus tiềm ẩn.
Lý do các nghiên cứu cho thấy, người từ 50 tuổi trở lên thường gặp nguy cơ mắc zona cao hơn vì hệ miễn dịch không còn đủ mạnh để kiểm soát virus tiềm ẩn. Đặc biệt ở nhóm người có bệnh lý nền như tiểu đường, ung thư, HIV/AIDS hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, khả năng kháng virus càng kém.
Ngoài ra, ở người lớn tuổi dễ bị căng thẳng tâm lý kéo dài có thể làm suy giảm miễn dịch. Căng thẳng tác động tới hệ nội tiết và tuyến thượng thận, gây mất cân bằng hormone, tạo điều kiện để virus Varicella Zoster tái hoạt động. Nhiều bệnh nhân zona cho biết từng trải qua thời kỳ căng thẳng nặng nề trước khi phát bệnh.
Người lớn tuổi bị viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, sau ghép tạng… thường sử dụng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài. Những thuốc này làm virus zona dễ bùng phát hơn vì hệ miễn dịch bị ức chế.
Thiếu ngủ, dinh dưỡng kém, lười vận động, sống trong môi trường ô nhiễm cũng là yếu tố khiến hệ miễn dịch suy yếu, tăng nguy cơ phát bệnh zona ở người lớn tuổi.
Bệnh zona thần kinh ở người lớn tuổi dễ gây nhiều hệ lụy
Ở người lớn tuổi do virus Varicella – Zoster tái hoạt động và tấn công vào các dây thần kinh gây ra tình trạng đau rát, nổi mụn nước. Theo đó, tình trạng này thường có biểu hiện nặng nề, nghiêm trọng hơn. Triệu chứng xuất hiện mụn nước trên diện rộng kèm cảm giác đau nhức, ngứa rát kéo dài, thậm chí gây mất ngủ, cản trở sinh hoạt hàng ngày khiến cơ thể suy nhược nghiêm trọng.
Khả năng tự phục hồi của cơ thể không còn dẫn đến virus xâm nhập sâu vào cơ thể, ảnh hưởng đến dây thần kinh và các cơ quan khác trên cơ thể như viêm phổi, mất thị lực, tổn thương mắt,…
Biến chứng phổ biến sau zona gây cảm giác nhức nhối, khó khăn trong di chuyển, sinh hoạt hàng ngày và kéo dài nhiều năm.
Ở người lớn tuổi do virus Varicella – Zoster tái hoạt động và tấn công vào các dây thần kinh gây ra tình trạng đau rát, nổi mụn nước.
Cơ thể người lớn tuổi mắc nhiều bệnh lý nền nghiêm trọng làm giảm khả năng tương tác với thuốc và các kỹ thuật xử lý nên quá trình điều trị kéo dài, phức tạp hơn.
Mặc dù bệnh zona thần kinh không đe dọa trực tiếp đến tính mạng nhưng ở người cao tuổi lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ nguy hiểm.
Cụ thể, các biến chứng sau sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, tâm lý và chất lượng cuộc sống của người bệnh:
- Đau dây thần kinh sau zona gây ra các cơn đau rát, nhức nhối như điện giật kéo dài hàng tháng.
- Nhiễm trùng da thứ phát.
- Gây viêm kết mạc, tăng nhãn áp thậm chí suy giảm thị lực nếu mắc zona mắt.
- Gây yếu cơ, thậm chí tê liệt tạm thời ở vùng da bị ảnh hưởng.
Cách chăm sóc người cao tuổi bị zona thần kinh
Ngoài việc dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh cần chú ý như sau:
Cách chăm sóc
Chế độ chăm sóc vết thương đúng cách giúp hạn chế tình trạng bội nhiễm và thúc đẩy quá trình lành thương:
- Vệ sinh các vùng da bị zona thần kinh nhẹ nhàng bằng khăn vải mềm, nước muối và sát khuẩn bằng cồn đỏ.
- Che chắn và bảo vệ da luôn khô thoáng, hạn chế ẩm ướt.
- Tránh cào gãi, tác động lực lên vùng da bị nhiễm khuẩn.
- Không tự ý thoa/bôi bất kỳ sản phẩm nào khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Không nặn mụn nước khiến dịch mủ lan sang vùng da khác trở nên nghiêm trọng hơn.
- Chườm mát vùng da nhiễm bệnh với khăn lạnh giúp làm dịu cơn ngứa, giảm viêm nhiễm.
Chế độ dinh dưỡng
Chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất giúp tăng cường miễn dịch cơ thể tự nhiên và hỗ trợ da hồi phục nhanh chóng:
- Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày giúp da được ẩm mịn, tránh ngứa ngáy bong tróc.
- Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm chứa vitamin B12, C, khoáng chất kém để cải thiện miễn dịch cơ thể và hỗ trợ phục hồi tổn thương gồm rau xanh, trái cây cam chanh, các loại hạt khô và cá hồi.
- Nạp protein và omega 3 để duy trì đề kháng, chống viêm nhiễm lan rộng có trong hạt chia, dầu cá, thịt gà, trứng,…
- Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng hoặc chứa nhiều đường sữa làm viêm da nặng nề hơn.
Chế độ sinh hoạt, vận động
Rèn luyện thói quen sinh hoạt điều độ và vận động hợp lý để cơ thể khỏe mạnh, chống lại virus tốt hơn:
- Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh làm việc quá mức để cơ thể phục hồi.
- Hạn chế căng thẳng, lo âu kéo dài bằng các bài tập và hoạt động thư giãn tại nhà.
- Tăng cường luyện tập rèn luyện thể dục nhẹ nhàng để lưu thông máu, cải thiện sức đề kháng.
- Không nên tắm nước nóng quá lâu làm da bị kích ứng.
- Theo dõi kỹ các biểu hiện bất thường về da và thông báo với bác sĩ kịp thời để được xử lý
Phòng ngừa bệnh zona thần kinh ở người lớn tuổi
Với người càng lớn tuổi khi hệ miễn dịch suy yếu làm zona dễ tái phát, mọi người cần thực hiện các biện pháp sau:
- Tiêm vaccine phòng zona thần kinh được bác sĩ khuyến cáo cho những người từ 50 tuổi trở lên.
- Duy trì chế độ dinh dưỡng giàu dưỡng chất, cân bằng đủ chất.
- Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya kéo dài gây suy giảm miễn dịch.
- Tập thể dục đều đặn với các bài tập nhẹ nhàng như yoga, dưỡng sinh.
- Hạn chế lo âu, căng thẳng kéo dài và tăng cường hoạt động thư giãn như nghe đài, giao lưu…
- Theo dõi và kiểm tra sức khỏe định kỳ để đảm bảo phát hiện sớm bệnh lý nếu có.
- Dùng thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ.
- Tái khám định kỳ để được điều trị phác đồ kịp thời.
- Hạn chế tiếp xúc với những người có nguy cơ mắc bệnh, từng mắc thủy đậu.
- Không dùng chung đồ cá nhân như khăn tắm, quần áo,…
Hai triệu chứng dễ nhận biết của bệnh zona thần kinh
SKĐS – Bệnh zona thần kinh có nhiều biểu hiện lâm sàng, tuy nhiên, nóng rát và đau là hai triệu chứng dễ nhận biết và đặc trưng nhất của bệnh này.
Bệnh zona thần kinh do virus varicella zoster thuộc chi Varicellovirus trong phân họ Alphaherpesvirinae của họ Herpesviridae gây ra. Virus varicella zoster gây ra thủy đậu, sau đó virus có thể tồn tại âm thầm trong hệ thần kinh của người bệnh hàng chục năm sau đó tái hoạt động trở lại và gây bệnh zona thần kinh.
Bệnh hay gặp ở người suy giảm miễn dịch như: HIV/AIDS, ung thư, dùng thuốc ức chế miễn dịch, người cao tuổi…
1. Biểu hiện lâm sàng chủ yếu của bệnh zona thần kinh
Nóng rát và đau
Nóng rát và đau là hai triệu chứng dễ nhận biết và đặc trưng nhất của bệnh này.
Khi mắc bệnh bạn sẽ cảm thấy dọc dây thần kinh nửa bên người đau nhức. Sau đó là cảm giác nóng rát, ngứa ngáy, phát ban và đau dữ dội hơn.
Tuy nhiên trước khi có triệu chứng nóng rát và đau thì cơ thể bạn sẽ có những biểu hiện đầu tiên là sốt nhẹ, người mệt mỏi, đau nhức.
Bọng nước có chứa nhiều dịch
Triệu chứng tiếp theo sau khi nóng rát và đau đó là xuất hiện những bọng nước to và có chứa nhiều dịch. Đặc điểm của những bọng nước đó là có hình bầu dục hoặc hình tròn. Những bọng nước này sẽ mọc rải rác hoặc thành từng dải, vệt ở dọc dây thần kinh. Bên trong những bọng nước có chứa nhiều dịch, giai đoạn đầu căng và khó vỡ.
Sau một thời gian bọng nước sẽ xẹp xuống, có thể vỡ nếu bị va chạm phải và nhiều trường hợp để lại sẹo ở vùng da đó.
Sưng đau ở các vùng lân cận và nổi hạch
Đi cùng với các cơn đau thần kinh bạn còn bị nổi hạch và sưng đau ở các vùng bị bệnh. Đối với trẻ em có thể có những trường hợp không đau nhưng ở người lớn đặc biệt là người già sẽ thường đau dữ dội.
Ngoài ra người bị bệnh còn có triệu chứng bị đau nửa đầu, đau nhức đầu.
Các dấu hiệu khác
Ngoài những triệu chứng điển hình trên, người bệnh còn có một số dấu hiệu khác như người bị yếu cơ, có cảm giác ớn lạnh. Những tổn thương ở da không xảy ra ở hai bên mà chỉ ở một bên, có ranh giới rõ ràng.
Nếu người bệnh có miễn dịch tốt, được chẩn đoán và điều trị thuốc kháng virus kịp thời thì các bọng nước sẽ xẹp dần, đóng vảy bong ra và không để lại sẹo.
Nếu người bệnh bị suy giảm miễn dịch hoặc không được điều trị kịp thời thì tổn thương lan rộng, có thể tổn thương lớp hạ bì, sau đó khỏi để lại sẹo và đau dai dẳng, kéo dài sau zona, hoặc có thể có biến chứng như viêm não, màng não, viêm tủy, viêm mạch, nhồi máu não,…
Vì vậy, nếu nghi ngờ bản thân đang gặp phải tình trạng này, bạn cần đến gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán chính xác bệnh zona thần kinh và điều trị kịp thời.
Hình ảnh nốt phỏng trong bệnh zona thần kinh.
2. Điều trị bệnh zona thần kinh
Người bệnh không may bị bệnh zona thần kinh, bác sĩ có thể chỉ định cho dùng thuốc kháng virus giúp rút ngắn thời gian lành bệnh, kháng viêm và giảm đau, kháng sinh, sát khuẩn, giảm đau tại chỗ,… Cụ thể như:
Thuốc kháng virus
Những loại thuốc này có tác dụng làm chậm tiến trình phát ban của bệnh zona, đặc biệt nếu bạn sử dụng trong vòng 72 giờ đầu tiên sau khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng. Bên cạnh đó, thuốc cũng có thể làm giảm nguy cơ gặp biến chứng của bệnh nhân.
Các thuốc kháng virus thường được sử dụng là: Acyclovir (Zovirax); Famciclovir (Famvir) và Valacyclovir (Valtrex).
Nếu bạn được chỉ định dùng một trong những loại trên, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ về các tác dụng phụ có thể gặp phải để tiện theo dõi trong quá trình sử dụng.
Thuốc giảm đau
Bệnh zona thần kinh sẽ gây viêm và đau, do đó bác sĩ có thể cho phép bệnh nhân dùng các loại thuốc giảm đau như: Acetaminophen; Ibuprofen và Naproxen để giảm bớt sự khó chịu và làm dịu nhẹ các triệu chứng đau sau zona thần kinh.
Các loại thuốc khác
Nếu bạn bị đau dữ dội sau khi đã hết phát ban hoặc nhiễm trùng trong đợt bùng phát bệnh zona, bác sĩ có thể kê đơn những loại thuốc sau:
– Kem capsaicin
Đây là một loại thuốc giảm đau tại chỗ dùng ngoài. Khi sử dụng cần chú ý cẩn thận, không để thuốc dính vào mắt.
– Thuốc chống co giật, động kinh
Gabapentin cũng được dùng để giảm đau thần kinh sau bệnh zona ở người lớn.
– Thuốc gây tê
Bạn có thể dùng thuốc gây tê như Lidoderm hoặc Xylocaine để giảm đau. Loại thuốc này thường có nhiều dạng khác nhau, bao gồm kem bôi, dung dịch lỏng, miếng dán, dạng bột và xịt,…
– Thuốc kháng sinh
Thuốc kháng sinh được chỉ định khi có tình trạng bội nhiễm vi khuẩn, thường dùng các kháng sinh bao phủ vi khuẩn gram dương như oxaciclin, amoxcyciclin, mardin.
– Thuốc chống trầm cảm 3 vòng
Mặc dù có tác dụng chủ yếu là điều trị bệnh trầm cảm, một số loại thuốc thuộc nhóm này cũng có khả năng giúp giảm đau sau khi da bạn đã lành. Bao gồm amitriptyline, desipramine (Norpramin) và nortriptyline (Aventyl). Khi kê đơn thuốc chống trầm cảm 3 vòng, bác sĩ sẽ cho bạn biết về lợi ích và nguy cơ khi sử dụng.
Ngoài ra, bác sĩ có chỉ định các loại thuốc có chứa chất gây mê và nghiện (như narcotics), hoặc mũi tiêm corticosteroid để điều trị cho một số trường hợp nặng.
3. Chăm sóc bệnh zona thần kinh
Người bệnh zona thần kinh nên áp dụng các biện pháp chăm sóc sau đây để giúp làm da mau chóng lành lại.
- Giữ cho vùng da bị bệnh sạch sẽ, khô ráo và thông thoáng nhiều nhất có thể
- Đôi khi bạn sẽ bị ngứa dữ dội, nhưng cố gắng không gãi, làm các vỡ mụn nước
- Tắm nước mát hoặc chườm lạnh trên vùng da tổn thương để giảm ngứa và đau
- Hạn chế stress, căng thẳng trong cuộc sống
- Tham khảo ý kiến bác sĩ về những loại kem bôi hoặc nguyên liệu thiên nhiên bạn có thể dùng để giảm đau và ngứa, cũng như giúp bệnh mau lành.
