Ngày 6.9.2016, Ban quản lý Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát (H.Tân Biên, Tây Ninh) tổ chức đón bằng công nhận hai cây di sản VN do Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường VN (VACNE) công nhận. Đây là lần đầu tiên, tỉnh Tây Ninh được VACNE công nhận cùng lúc hai cây di sản VN.

Đó là cây Dầu Rái (có niên đại 269 năm tuổi, đường kính 2,2 mét, chu vi 6,8 mét, cao trên 42 mét) và cây Vên Vên (có niên đại 215 năm tuổi, đường kính 2 mét, chu vi 6,3 mét, cao 44 mét). Hai cây cổ thụ này đang tồn tại xanh tốt và được bảo vệ nghiêm ngặt tại Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát.

Ông Phùng Quang Chính, Ủy viên BCH T.Ư VACNE, Phó chủ tịch Hội đồng Cây di sản VN khẳng định, việc lựa chọn và vinh danh hai cây cổ thụ tại Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát là cây di sản VN nhằm bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ các nguồn gien tiêu biểu; đồng thời giới thiệu sự phong phú của hệ thực vật VN đến bạn bè thế giới, góp phần tạo thêm sức hút cho khu du lịch sinh thái Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát. Cũng theo ông Chính, đến nay, VN đã có 2.609 cây được công nhận là cây di sản VN. Trong đó có cây Táu hơn 2.100 tuổi ở Thiên Cổ Miếu (H.Việt Trì, Phú Thọ), quần thể 725 cây Pơ mu có niên đại từ 300 – 1.500 năm tuổi ở H.Tây Giang (Quảng Nam).

Ông Châu Văn Văn, Giám đốc Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát cho biết thêm, vườn quốc gia được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thành lập vào tháng 7.2002 với tổng diện tích 19.156 ha, nằm trên địa bàn 4 xã của huyện Tân Biên, tiếp giáp với Campuchia và cách TP.Tây Ninh 35 km. Vườn quốc gia có sinh cảnh rừng lá rộng thường xanh và nửa rụng lá với quần thể cây họ dầu đặc trưng của miền Đông Nam Bộ, rừng khộp của Tây Nguyên, rừng tràm và đất ngập nước của đồng bằng sông Cửu Long.

Về thực vật, đến nay đã xác định được gần 700 loài, động vật đã ghi nhận 42 loài thú, 203 loài chim, 88 loài cá, 59 loài bò sát; trong đó có nhiều loài nằm trong danh mục sách đỏ Việt Nam cần được bảo tồn.

Trong thời kỳ chiến tranh, khu vực Lò Gò – Xa Mát là những căn cứ cách mạng thiết yếu của miền Nam. Do đó, ngoài giá trị bảo tồn đa dạng sinh học, Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát còn có giá trị về lịch sử, nghiên cứu khoa học, giáo dục cộng đồng và phát triển du lịch sinh thái.

Ngày 30/6/2016, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường (BVTN&MT) Việt Nam đã có thông báo số 250/HMTG đến Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát về kết quả công nhận cây Vên vên (215 tuổi) và cây Dầu con rái (269 tuổi) tại Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát là Cây di sản Việt Nam đầu tiên ở Tây Ninh.

Theo kết quả xét duyệt của Hội BVTN&MT Việt Nam bằng phương pháp khoan tăng trưởng (chiều dài khoan 60cm) khoan vào thân cây ở vị trí gốc cây và tiến hành khoan ở 2 – 4 hướng vuông góc nhau trên thân cây để xác định tuổi; đồng thời tiến hành khoan bổ sung một số cây vên vên khác xung quanh khu vực với kích thước khác nhau để làm cơ sở xác định tuổi của cây cần định tuổi. Sau đó các thỏi khoan được xử lý để xác định độ rộng “vòng năm”  trên các thỏi khoan bằng phương pháp đếm vòng năm, mỗi “vòng năm” tương ứng với một tuổi. Nhờ vậy Hội BVTN&MT Việt Nam đã có cơ sở xác định tuổi cây Vên vên cổ thụ tại Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát là 215 tuổi; tương tự cây Dầu con rái có 269 năm tuổi.

Trãi qua biết bao biến cố lịch sử, bom đạn chiến tranh, hai cây Vên vên 215 tuổi và cây Dầu con rái 269 tuổi (gọi tắt là cây Dầu rái), tên địa phương là cây Dầu nước tại Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát vẫn phát triển bền vững và xanh tốt cùng với biết bao khắc nghiệt của thiên nhiên vùng hoang dã. Cây Vên vên có tên khoa học là  Anisoptera costataKarth, thuộc họ Dipterocarpaceae, có chiều cao 44m, chu vi thân cây 6,3m (cách mặt đất 1,3m) và đường kính 2,0m. Cây Dầu rái có tên khoa học là Dipterocarpus alatus Roxb, thuộc họ Dipterocarpaceae, có chiều cao 42m, chu vi thân cây là 6,8m và đường kính 2,2m (tính từ mặt đất 1,3m)

Hai cây Vên vên và Dầu rái cùng với mãng xanh thiên nhiên Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát đã góp phần che chở, bao bọc những chiến sĩ cách mạng  của Tây Ninh nói riêng và cả miền Nam nói chung qua các thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ để góp phần làm nên đại thắng mùa xuân năm 1975. Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập năm 2002 với diện tích tự nhiên gần 20.000 ha, nơi có diện tích rừng (chiếm 21%) lớn nhất của tỉnh Tây Ninh, cách thành phố Hồ Chí Minh 135km, nằm về hướng Tây vùng đất thuộc miền Đông Nam bộ. Trong thời kỳ chiến tranh, khu vực Lò Gò – Xa Mát là căn cứ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (CHMNVN) và nhiều cơ quan quan trọng khác của Chính phủ Cách mạng lâm thời CHMNVN, do đó ngoài việc bảo tồn sự đa dạng sinh học, Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát còn có giá trị rất quan trọng về di tích lịch sử – văn hóa – khoa học – giáo dục cộng đồng và phát triển du lịch sinh thái.

Việc vinh danh cá thể cây Vên vên và cây Dầu rái cổ thụ thuộc vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát, là loại cây quý hiếm thuộc họ Dầu nhằm bảo tồn nguồn gen cung cấp hạt giống cho việc khôi phục và phát triển rừng trên địa bàn tỉnh và cả khu vực Đông Nam bộ. Ngoài ra Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát còn là chứng tích, là nguồn tài nguyên vô giá góp phần cho việc nghiên cứu về lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Tây Ninh; nghiên cứu đặc tính sinh lý, sinh thái, diễn thế tự nhiên (tăng trưởng, tái sinh …) của hệ sinh thái rừng, phục vụ công tác bảo tồn về đa dạng sinh học khu vực.

Hiện nay, trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội của đất nước nói chung, của tỉnh nhà nói riêng, chúng ta cần quan tâm đến công tác bảo vệ tài nguyên thiên nhiên – môi trường. Tuy nhiên mối nguy cơ đe dọa sự tồn tại của các loài động, thực vật do áp lực phát triển kinh tế – xã hội, bùng nỗ dân số do những hành vi thiếu ý thức của con người tác động đến thiên nhiên – môi trường vẫn có thể xảy ra. Do đó nhiệm vụ phát triển bền vững kinh tế – xã hội trên cơ sở bảo tồn nguyên vẹn nguồn tài nguyên thiên nhiên; bảo tồn sự đa dạng sinh học, các nguồn gen động, thực vật quý hiếm là vô cùng cấp thiết. Chính vì vậy, việc công nhận “Cây di sản Vên vên và Dầu rái cổ thụ” tại là Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát là “Cây di sản Việt Nam” là nhằm bảo tồn đặc biệt đến hệ sinh thái của Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát Tây Ninh. UBND tỉnh Tây Ninh đã ủy quyền cho Sở VHTTDL chủ trì, phối hợp với Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát sẽ tổ chức đón nhận Bằng công nhận Cây di sản Việt Nam tại Vườn Quốc gia Lò Gò – Xa Mát trong tháng 9/2016; thiết thực kỷ niệm 180 – Tây Ninh hình thành và phát triển./.

 Người viết: V.H.M