TP HCMỞ tuổi 77, GS.TS Lê Ngọc Thạch vẫn mỗi tuần đến quán cơm xã hội ở TP HCM, xắn tay áo bưng cơm, lau bàn phục vụ người khó khăn.
Ở một góc bếp tại quán cơm xã hội Mây Ngàn 1 trên đường Lý Thường Kiệt, phường Phú Thọ, có một ông lão tóc bạc, mặc áo sơ mi trắng chỉnh tề, chậm rãi múc từng bát canh, xếp từng ổ bánh mì vào mâm. Sắp hết đồ ăn trên khay, ông bưng ra từng bàn phục vụ khách.
Bên trong hết chỗ ngồi, ông ra ngoài đứng phát từng hộp cơm cho người dân. Ông đưa bằng hai tay, trên môi lúc nào cũng nở nụ cười. Có người cúi chào cảm ơn, ông cũng cúi chào và cảm ơn lại. Phát xong cơm, ông lại vô dọn dẹp, kéo bàn ghế một cách nhanh nhẹn, sau đó chào chủ quán, các tình nguyện viên rồi về.
Công việc này đã lặp đi lặp lại suốt 10 năm, nhiều khách lần đầu đến thường tưởng ông là chủ quán hoặc bảo vệ. Nhưng những ai gắn bó lâu ở đây đều gọi ông bằng cái tên đầy kính trọng “Thầy Thạch”.
Ông là GS.TS Lê Ngọc Thạch, một trong những giáo sư đầu ngành Hóa học hữu cơ, nguyên giảng viên Khoa Hóa học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên TP HCM. Ông từng nhận Huân chương Lao động hạng Ba, Bằng khen của Thủ tướng và nhiều danh hiệu cao quý khác cho những đóng góp của mình đối với giáo dục và xã hội.
Hiện ông vẫn dạy hai buổi mỗi tuần cho hệ cao học và cử nhân. Ngoài lịch dạy, ông đến quán cơm cố định vào 9h sáng thứ 5 hàng tuần, xắn cao tay áo cùng các tình nguyện viên làm việc. Có những tháng, ông phụ cả tuần nếu không vướng lịch dạy. Tuổi già khiến đôi tai ông giảm thính lực nhưng không ảnh hưởng đến việc bưng khay cơm, lau bàn, múc canh phục vụ khách có hoàn cảnh khó khăn. Có người đến ăn, thấy ông dọn bàn, rót nước, liền hỏi: “Chủ quán hả?”. Khi biết đó là giáo sư đã về hưu, ai nấy đều ngạc nhiên.
“Ông ấy lúc nào cũng vui vẻ, lịch sự và giản dị, tôi nhìn không biết ổng là giáo sư đâu. Sau này nghe mấy cô chú trong quán kể, tôi mới bất ngờ khi biết ông từng dạy học, lại có học vị cao như vậy”, ông Minh Hiệp, khách quen tại quán, chia sẻ.
Phi Hùng, 23 tuổi, sinh viên năm cuối ngành Khoa học vật liệu, ĐH Bách Khoa TP HCM, mỗi thứ 5 đều đặn đến quán làm tình nguyện. Dù chưa học qua lớp thầy Thạch, Hùng cho biết cảm thấy biết ơn thầy. “Khi biết thầy gần 80 tuổi, lại là giáo sư đầu ngành nhưng vẫn tận hiến cho giáo dục và tận tâm với xã hội, em nhận ra nhiều bài học mới trong cuộc sống”, Hùng nói.
Ông Nguyễn Minh Nghĩa, 72 tuổi, đồng sáng lập quán cơm xã hội Mây Ngàn 1, cho biết năm 2015, ngay khi hay tin các cựu học sinh Trường Petrus Ký (nay là trường THPT Lê Hồng Phong) cùng nhau sáng lập một quán cơm xã hội với giá 2.000 đồng giúp đỡ người khó khăn, thầy Thạch đã không ngần ngại liên hệ để đóng góp.
“Lúc quán mới mở, Giáo sư Thạch là người đầu tiên quyên góp. Ông cũng là người đầu tiên không chỉ ủng hộ tài chính mà còn trực tiếp đến phục vụ như một tình nguyện viên”, ông Nghĩa nói.
Đồng hành cùng nhau hơn 10 năm, ông Nghĩa cho biết thầy Thạch rất hiền lành, tận tâm. Quỹ từ thiện nào của quán, ít hay nhiều, năm nào cũng có mặt thầy Thạch. Bận thì ông hỗ trợ tài chính, rảnh thì giúp sức, giúp công.
Thầy Thạch đã gắn bó với công việc bưng cơm tình nguyện suốt 10 năm. Ảnh: Hoàng Yến.
Với thầy Thạch, thiện nguyện không chỉ là bưng cơm, rót canh, mà là những việc thiết thực cho cộng đồng và phù hợp với khả năng của mình. Trước đây, khi còn bận rộn với giảng dạy, thầy chủ yếu giúp đỡ bằng tài chính. Bây giờ, ở tuổi xế chiều, khi đã nghỉ hưu, thầy cống hiến cả sức khỏe, công sức lẫn tri thức.
“Tôi làm việc ở quán cơm vì cảm thấy cộng đồng cần và mình có thể. Tôi viết sách cũng vậy, vì cảm thấy sách có thể giúp mọi người mở rộng tri thức, và tôi làm được điều đó”, thầy Thạch chia sẻ.
Dù gần 80 tuổi, ông vẫn duy trì nhịp sống bận rộn và khoa học. Sáng 6h dậy tập thể dục, ăn sáng, soạn bài giảng, thời gian rảnh sẽ viết sách. Ông đã nghiên cứu và cho ra đời 14 đầu sách khoa học, cùng nhiều tài liệu quý gửi tặng các trường đại học.
Hiện ông còn bán sách do chính mình viết để gây quỹ thiện nguyện. Không dừng lại ở sách vở, thầy Thạch còn tham gia các tọa đàm, đóng góp ý kiến, hỗ trợ các thế hệ trẻ trên con đường mở rộng tri thức.
Ông kể từng rút sổ tiết kiệm quyên góp 1 tỷ đồng cứu trợ đồng bào thiệt hại do bão Yagi năm 2024, sáng lập giải thưởng Lê Văn Thới để tôn vinh những đóng góp cho ngành Hóa học, và tham gia nhiều chương trình thiện nguyện khác.
Khi được hỏi về tâm nguyện khi làm việc thiện, ông chỉ cười: “Tôi trao đi vì trong tâm tôi muốn vậy. Một, hai tỷ đồng là số tiền lớn với người đi làm như tôi thôi, nhưng so với những mất mát mà đồng bào phải gánh chịu, đó chỉ như hạt cát”.
Tuổi già khiến đôi tai ông giảm thính lực nhưng không ảnh hưởng đến việc bưng khay cơm, lau bàn, múc canh phục vụ khách có hoàn cảnh khó khăn. Ảnh: Hoàng Yến.
Tuổi trẻ của giáo sư Lê Ngọc Thạch không hề khá giả. Có thời điểm đồng lương ít ỏi khiến chàng sinh viên Thạch phải xoay xở đủ cách để kiếm sống và chăm lo cho gia đình. Từ làm phèn chua, chế kem đánh răng, thử nghiệm hóa chất… rồi lăn lộn bán xà bông giữa Sài Gòn để mưu sinh.
Ngay từ thời trung học, ông đã không chờ đến khi khá giả mới nghĩ đến việc cho đi. Ông thường đi cùng các gia đình Phật tử đến cô nhi viện, ghé những vùng từng là chiến trường, phát quà, quét dọn, phụ giúp đến tận khuya.
Bước ngoặt cuộc đời đến khi ông hoàn tất năm dự bị đại học với bài thi xuất sắc, lọt vào mắt GS Lê Văn Thới và được nhận việc ngay từ năm nhất ở Trường Đại học Khoa học Tự nhiên. Ông trải lòng rằng chính những năm tháng được kề cận người thầy đã hun đúc trong ông sự bền bỉ để theo đuổi khoa học và cống hiến cho xã hội đến tận ngày hôm nay.
Những ngày mưu sinh từ thuở trai trẻ đã rèn cho ông bản lĩnh sống giản dị và thói quen trao đi. Từ trải nghiệm ấy, ông bước vào đời với một vốn sống giàu nhân ái, và suốt cả hành trình làm khoa học lẫn làm người, ông chưa bao giờ ngừng sẻ chia.
“Còn sống là tôi còn làm việc và cống hiến cho xã hội. Tôi tiếp tục làm thiện nguyện, cho đến khi không còn sức lực nữa mới thôi”, ông khẳng định.
Hoàng Yến
